Finansal Kiralama Yoluyla Elde Edilen İktisadi Kıymetler İçin Hızlandırılmış Amortisman Uygulanabilir mi?
Finansal Kiralama Yoluyla Elde Edilen İktisadi Kıymetler İçin Hızlandırılmış Amortisman Uygulanabilir mi?
İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkuller ile gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edavat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin Vergi Usul Kanununa göre tespit edilen
değerinin belli oranlarda yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder.
Vergi Usul Kanunu’nda açıklanmış amortisman yöntemleri, normal amortisman yöntemi ve azalan bakiyeler usulüyle (hızlandırılmış) amortisman yöntemi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Normal amortisman uygulaması Vergi Usul Kanunu’nun 315’inci maddesinde,
azalan bakiyeler usulü ile amortisman uygulaması ise aynı kanunun mükerrer 315’inci maddesinde düzenlenmiştir. Hepinizin bildiği üzere amortisman oranları, Maliye Bakanlığı’nca faydalı ömürler dikkate alınarak belirlenmektedir.
Vergi Usul Kanunu’nun 315’inci maddesine göre normal amortisman yönteminde ayrılacak amortisman tutarı, amortismana tabi iktisadi kıymetin ilgili genel tebliğlerde tespit edilen faydalı ömrü ve normal amortisman oranı dikkate alınmak suretiyle her yıl eşit tutarlarda olacaktır.
Azalan bakiyeler usulüne göre amortisman yönteminde; Her yıl, üzerinden amortisman hesaplanacak değer, evvelce ayrılmış olan amortismanlar toplamının tenzili suretiyle tespit olunur. Bu usulde amortisman süresi normal amortisman nispetlerine göre hesaplanacak ve de bu sürenin son yılına devreden bakiye değerin, o yıl içinde tamamen yok edilmesi gerekecektir. Bu usulde uygulanacak amortisman oranı % 50’yi geçmemek üzere normal amortisman oranının iki katıdır.
Vergi Usul Kanunu’nun 320’nci maddesine göre mükellefler, iktisadi ve teknik bakımdan bütünlük teşkil eden kıymetler için normal veya azalan bakiyeler usulü ile amortisman yöntemlerinden yalnız birisini uygulayabilirler ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerine uygulayacakları amortisman yöntemini diledikleri şekilde belirleme hakkına sahiptirler.
Ancak, bir iktisadi kıymet için normal amortisman yöntemine göre amortisman ayrılmasına başlandıktan sonra bu yöntemden dönülemez. Dolayısıyla bu cümlenin karşıt anlamı da, azalan bakiyeler yönteminden normal amortisman yöntemine geçilebileceğidir.
Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 315’inci maddesinde açıklanan azalan bakiyeler usulüyle amortisman uygulamasında, herhangi bir iktisadi kıymet için sınırlama getirilmemiştir. Sadece bu yöntemde amortisman oranının % 50’yi aşamayacağı belirlenmiştir. Ayrıca, 333 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde gayrimaddi haklar için azalan bakiyeler yöntemiyle amortisman uygulanamayacağı şeklinde bir açıklama da yoktur.
Bununla beraber 1 sıra numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde 26 numaralı maddi olmayan duran varlıklar hesap grubunda yer alan iktisadi kıymetlerin sadece normal amortisman yöntemiyle itfa edileceği açıklanmıştır. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğindeki bu açıklamalar nedeniyle maddi olmayan duran varlıklara azalan bakiyeler yöntemiyle amortisman ayrılamayacağı yönünde görüşler vardır.
Ancak yukarıda yer alan bu görüşlere katılmak mümkün değildir. Vergi Usul Kanunu’nun 327’nci maddesinde özel maliyet bedelleri için yapılan özel düzenleme hariç, kısıtlayıcı herhangi bir düzenleme mevcut değildir. Kanunda yer almayan bir sınırlama eğer kanunda açık bir şekilde Maliye Bakanlığı’na yetki verilmeyen bir durumda Bakanlığın genel tebliğ ile de sınırlama getirilmesi mümkün değildir. Maliye Bakanlığı, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerini Vergi Usul Kanunu’nun 175 ve mükerrer 257’nci maddelerinden aldığı yetkilere istinaden yayımlamıştır. Söz konusu maddelerde Maliye Bakanlığı’na muhasebeye ilişkin usul ve esasları belirleme yetkisi verilmiştir. Bu maddelerle değerleme ya da amortisman hükümleri konusunda verilen bir yetki yoktur. Sadece amortisman mevzuu ile ilgili olarak Vergi Usul Kanunu’nun 315 ve 318’inci maddelerinde Maliye Bakanlığı’na amortisman nispetlerini tespit etme yetkisi verilmiştir.
Sonuç olarak mükellefler finansal kiralama sonucunda aktifleştirdikleri gayri maddi hak bedelleri üzerinden azalan bakiyelşer usuluyle amortisman ayırmalarına engel yasal bir düzenleme olmaması nedeniyle bu yöntemle amortisman ayırabilirler.
Fazlı ÇİLİNGİR
YMM- Bağımsız Denetçi